Çocuk Gelişiminde Babanın Rolü

Çocuk gelişiminde annenin yeri ve öneminden çokça bahsedilirken babanın rolüne aynı sıklıkta değinilmez. Oysa çocuk gelişiminde babanın yeri de oldukça kritiktir.

Bir bebek doğduğunda ilk bağı anneyle kurar. Bir süre anneyi kendisiyle bir bütün olarak görür ancak yavaş yavaş ayrışma başlar. Bu ayrışma ve bireyselleşme sürecinin sağlıklı olması için babanın yeri mutlak bir öneme sahiptir. Anne ile bebeğin dünyasına bir üçüncü olarak giren baba dış dünyayı temsil etmektedir. Dış dünyaya güven ve keşfetme arzusu baba ile ilişki üzerinden şekillenir. Anne, çocuk için ilk bağlanma figürü, sevgi, içsel güvenin temeliyken; baba, otorite, güç ve dışsal güvenin temelidir. Babanın çocuğun gelişiminin erken dönemlerinde çocuk yetiştirmeye müdahil olması ve ilişki kurması çocuğun hem zihinsel hem duygusal gelişimi açısından oldukça önemlidir.

Baba, erkek çocuk için rol model; kız çocuk içinse karşı cinse dair algılarını şekillendiren bir erkek figürüdür. Eğer ev içinde baba-çocuk ya da anne-baba arasında sağlıklı bir ilişki yoksa erkek çocuğun babayı model alması zorlaşmaktadır. Kız çocuk ise yetişkinlikte erkeklere güven duymakta zorlanacaktır. Baba figürünün yokluğu ya da silikliği hem çocukluk döneminde hem de ergenlik döneminde davranış problemlerine yol açabilirken yetişkinlikteki ilişki biçimlerini de etkilemektedir.

Kimi zaman işten yorgun gelen baba çocuğun sessiz kalması adına istediği her şeyi elde etmesine göz yumabiliyor. Bir başka örnekteyse normalde neredeyse hiç iletişim kurmazken çocuk yanlış bir şey yaptığında bağırıyor ya da fiziksel şiddete başvuruyor. Otoriter ve cezalandırıcı bir baba olmaktan çekinenlerse hiç bir sınırlama koymayabiliyor. İlgisiz, aşırı otoriter ve aşırı hoşgörülü baba tutumlarına örnekler bunlar.

Yapılan çalışmalar babanın çocuk disiplinine müdahil olmasının anne-çocuk ilişkisini de olumlu etkilediğini gösteriyor. Babanın ev içi disiplinde anne ile ortak ve aktif bir tutum sergilemesi çocuk gelişimi için ve aile içi huzur için son derece gereklidir. Ancak, bazı ailelerde babaların ev içinde otorite kurmaktan korkarcasına vazgeçtiklerini ve bu boşluğu çoğu zaman annenin doldurmaya çalıştığını görüyoruz. Oysa hiç bir otorite kurmayan baba ile aşırı otoriter baba olmanın çocuk üzerindeki etkileri bir süre sonra benzeşmektedir. Her iki durumda da çocuğun özdeşim kurabileceği bir babası olmaz ve ev içinde sağlıklı disiplin yoksunluğundan dolayı iç disiplin sağlanamaz. Bu tutumlarla yetişen çocuklar kendine güven sahibi olmayan, pasif bireyler olabilir ya da saldırganca davranışlar geliştirebilirler.

Bir çocuğun ihtiyacı olan yalnızca maddi ihtiyaçlarını karşılayan biri, hiç sınır koymayan bir oyun arkadaşı ya da cezalandırıcı birisi değildir. Ne otoriter ne de pasif olan ama sınır koyan, güven veren, sözünü tutan, iletişim kuran, özel vakit ayıran ve dış dünyayı keşfe teşvik eden bir baba ise her çocuğun doğumdan itibaren ihtiyaç duyduğu kişidir.

Şeyma Demirlikan, Klinik Psikolog

seyma@psikodenge.com